طبساز ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مختصات: ۳۳°۳۶′ شمالی ۵۶°۵۵′ شرقی / ۳۳.۶° شمالی ۵۶.۹۲° شرقی
شهر طَبَس (تبس)، مرکز شهرستان طبس (وسیع‌ترین شهرستان ایران) و شهری کویری است در غرب خراسان جنوبی ایران. این شهر پیشتر جزئی از استان یزد بود. این شهر در مدار ۳۳ درجه و ۳۵ دقیقه شمالی و نصف‌النهار ۵۶ درجه و ۵۵ دقیقه شرقی، در منطقه‌ای با آب و هوای بیابانی واقع شده‌است. ارتفاع شهر طبس از سطح دریا حدود ۶۹۰ متر است. در شرق شهر طبس رشته‌کوه بلندی به نام رشته کوه شتری قرار گرفته که ضلع شرقی چاله بزرگ طبس را تشکیل می‌دهد. معادن غنی ذغال سنگ این شهرستان حاکی از وجود جنگل‌های انبوه و دریاچه‌های بزرگ در گذشته‌هاي دور در اين منطقه مي‌باشد. اين معادن، طبس را در رديف يکي از غني‌ترين مناطق کشور به لحاظ ثروت ملي قرار داده‌است. علت نامبعضی گفته‌اند نام آنجا تب بس بوده است تب در فارسی به معنی حرارت و داغی است. یعنی بسی داغ . عده ای نیز نام آن را به زبان های سلوکیان مرتبط دانسته‌اند.ناصر خسرو در سفر نامه این شهر را طبس گیلکی خوانده است. طبس در زمین‌لرزه شهریور ۱۳۵۷ به طور کامل نابود شد و بعد از آن بازسازی‌هایی در آن انجام شد.
آب طبس از یک‌پارچه شدن چشمه‌های پرشماری که از راه یک قنات به این شهر آورده می‌شوند و در جایی به نام «فره‌ونگ» از زیر زمین بیرون می‌آیند تأمین می‌شود. این آب در راه خود به خاطر شیب طبیعی زمین چند آسیاب را نيز به راه مي‌اندازد. اين آب در قديم پس از آبياري و گذر از باغ گلشن، وارد شهر شده و باغ‌هاي و محله‌ها را آبياري مي‌کند و آب‌انبارها را پر از آب مي‌نمايد.
دور بودن شهر طبس از شهرهای حاصل‌خیز و سختی راه کویر، جابه‌جایی هرگونه کالای فاسدشدنی به طبس را ناممکن می‌نمود و بنابر این مردم طبس میوه و سبزی خود را در محل تولید می‌کردند. فراورده‌های صادراتی این شهر را نیز فراورده‌های خشک و فاسدنشدنی مانند گندم و غله بوده‌است. در برخی نقاط پيرامون طبس حتي برنج نيز به عمل مي‌آيد و برنجزارهايي در آنجا وجود دارد. طبس در ۲۹ تا ۳۰ قمری به‌دست عرب‌ها اشغال شد و تاریخ‌نگاران سده‌های آغازین اسلامی همواره از آن به عنوان جایی که درختان نخل و مرکبات دارد یاد کرده‌اند. بر اساس مستنداتی که هرودوت تاریخ نویس، ارائه نموده و به نقل از جلد اول کتاب سرزمین خورشید ترجمه استاد ذبیح الله منصوری، میت ری داتس از جمله موبدان زرتشیتی بوده که در طبس می زیسته و به عنوان ناپدري کورش کبیر وی را در همین منطقه تا سن شانزده سالگی تربیت و بزرگ نمود. طبس(تببس) در دوره نهضت اسماعیلیان یکی از مراکز مهم اسماعیلیان خراسان بود. از نوشته‌های سفرنامه‌نویسان این‌گونه برمی‌آید که باغ‌های طبس به جز قلعه‌باغ و باغ کلج قدمتی بیش از دوره افشاریان ندارند.خیابان گلشن در پایان دورهٔ زندیان و هنگامی که لطف علی خان زند به طبس می‌آيد و به پيشنهاد او تأسيس شد. زمین‌لرزه طبسدر شهریور سال ۱۳۵۷، زمین‌لرزه‌ای به شدت ۷٫۸ ریشتر طبس و روستاهای مجاور آن را ویران کرد. این زمین‌لرزه که یکی از بزرگ‌ترین زمین‌لرزه‌های سدهٔ اخیر در ایران بوده‌است، حدود ۱۵٬۰۰۰ کشته به جای گذاشت. طبس تا قبل از زمین لرزه سال ۱۳۵۷ جزئ مناطق با خطر نسبی متوسط پهنه بندی شده بود. تحقیقات و پژوهش های ريخت زمين شناسي و نو زمين ساختي نشان مي دهد که طبس به دليل وضعيت خاص زمين شناسي مستعد زلزله هاي با قدرت بالا بوده ولي ابزارهاي موجود در گذشته توان شناسيايي اين پتانسيل را نداشته است. دکتر محمد آريامنش زلزله شناس، که خود از بازماندگان همين زمين لرزه مي باشد معتقد است که تا قبل از زلزله سال پنجاه و هفت حد اقل سه زمين لرزه بزرگ در اين منطقه روي داده است .وي طي ساليان متوالي پژوهش هاي مختلفي را در زمينه وضعيت لرزه خيزي و زلزله شناسي و چشمه هاي لرزه زا در طبس ارائه داده است. اماکن دیدنی
جدایی از یزد و بازگشت به خراسانطبس که پیشتر شهری در استان خراسان بود، در سال ۱۳۸۰ و قبل از تقسیم استان خراسان بزرگ، به استان یزد ملحق شد؛ ولی چند سال پس از تقسیم استان خراسان، در زمستان سال ۱۳۹۱، به استان خراسان جنوبی ملحق شد
منابع
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
